Η νηστεία στην Καινή Διαθήκη^[1]

Εισαγωγή

Η νηστεία αποτελεί έναν πανάρχαιο εκκλησιαστικό θεσμό. Δε συναντάται μόνο στους Ισραηλίτες αλλά και σε άλλους αρχαίους λαούς, κυρίως της ανατολής. Επίσης, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι και οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι νήστευαν. Κοινή αντίληψη όλων αυτών των λαών ήταν ότι με τη νηστεία εξευμένιζαν τους θεούς τους και εξαγνίζονταν πνευματικά και σωματικά. Σε αυτή την εργασία λαμβάνοντας αποσπάσματα από αξιόλογους συγγραφείς θεολόγους επιστήμονες και δίνουμε το παράδειγμα του Χριστού μας για αυτό το φλέγον Ορθόδοξο θέμα κατατροπώνοντας τους αιρεσιάρχες.

Ο Αδάμ και η νηστεία

Η νηστεία εμφανίστηκε στον κόσμο αμέσως μετά τη δημιουργία του ανθρώπου. Η απαγορευτική εντολή που έδωσε ο Θεός στους πρωτόπλαστους μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη νομοθέτηση της νηστείας (Γεν. 2,16-17). Ο Αδάμ για να παραμείνει στον παράδεισο έπρεπε να ζήσει μια ασκητική ζωή, βασικό στοιχείο της οποίας ήταν η νηστεία. (εικόνα 1)

Στην Παλαιά Διαθήκη ο αμαρτωλός άνθρωπος μέσω της κακοπάθειας από τη νηστεία, ταπεινώνεται μπροστά στο Θεό επιζητώντας το έλεός Του και δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο τη μετάνοιά του.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος

Η πρώτη αναφορά νηστείας στην Καινή Διαθήκη είναι η αυστηρή μοναχική ζωή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου όπως φαίνεται στο ευαγγελικό χωρίο (Ματθαίος 3,1):

 Αὐτὸς δὲ ὁ Ἰωάννης εἶχε τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ ἀπὸ τριχῶν καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, ἡ δὲ τροφὴ αὐτοῦ ἦν ἀκρίδες καὶ μέλι ἄγριον.

Ο Άγιος τρέφονταν λοιπόν με ελάχιστα «πολεμοφόδια» για να υποδεχθεί τον Κύριό μας όπως ακριβώς και μεις καλούμεθα να πράξουμε με τις διατεταγμένες νηστείες του Πάσχα και των Χριστουγέννων χωρίς να υπολείπονται σε αξία ο Δεκαπευνταύγουστος της Παναγίας μας και των Αγίων Αποστόλων (εικόνα 2).

Η επί του Όρους Ομιλία

Ο Ιησούς πριν ξεκινήσει τη δημόσια δράση του οδηγήθηκε στην έρημο όπου για σαράντα μέρες δεν έφαγε τίποτα (Ματθ. 4, 1-2). Με αυτήν του την πράξη επικύρωσε το νόμο της νηστείας και αποτέλεσε παράδειγμα για τους υπόλοιπους. Ο Χριστός με τον ερχομό του ανανέωσε την εντολή του Πατέρα του με το προσωπικό του παράδειγμα και τη διδασκαλία του για τη νηστεία στην επί του Όρους ομιλία. Στην επί του όρους Ομιλία, η οποία αποτελεί τον καταστατικό χάρτη της χριστιανικής ηθικής, ο Χριστός καθόρισε ποια είναι η αληθινή νηστεία. Προτρέπει όσους νηστεύουν να μην είναι σκυθρωποί μόνο και μόνο για να δείχνουν στον κόσμο πως νηστεύουν αλλά να περιποιούνται για να μη φανερώνουν τη νηστεία τους στον κόσμο παρά μόνο στον Θεό που βλέπει τις κρυφές πράξεις (Ματθ. 6, 16-18) (εικόνα 3).

Ει μη εν προσευχή και νηστεία

Ο Ιησούς και μέσα από τα θαύματα του δίδαξε τους μαθητές του τη σπουδαιότητα της νηστείας. Μετά τη θεραπεία του παιδιού με το δαιμονικό πνεύμα όταν οι μαθητές τον ρώτησαν γιατί δεν μπόρεσαν οι ίδιοι να βγάλουν το δαιμόνιο από μέσα του, τους απάντησε ότι δεν μπορεί κανείς να το βγάλει με τίποτε παρά μόνο με προσευχή και νηστεία (Μαρκ. 9, 28-29). (εικόνα 4)

Ο τελώνης και ο Φαρισαίος

«Χαρακτηριστικό παράδειγμα μέσα από την Καινή Διαθήκη που αποδεικνύει τον τυπολατρικό χαρακτήρα της νηστείας αποτελεί αυτό του Φαρισαίου από την περίφημη παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου, που εξιστορεί το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο (Λουκ. 18,10-14). Σύμφωνα με την περικοπή αυτή, δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο ιερό για να προσευχηθούν, ο ένας ήταν Τελώνης και ο άλλος Φαρισαίος. Ο Φαρισαίος στάθηκε όρθιος σε ένα εμφανές σημείο του ναού και άρχισε να προσεύχεται λέγοντας: «Ευχαριστώ σοι ο Θεός ότι ουκ ειμί οι λοιποί των ανθρώπων, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί, ή και ως ούτος ο τελώνης. Νηστεύω δις του Σαββάτου και αποδεκατώ πάντα όσα κτώμαι» (Λκ. 18,11-12). Η αντίφαση των δύο αυτών προσώπων είναι σαφέστατη. Ο Τελώνης παραβάτης του νόμου, ενώ ο Φαρισαίος τηρητής του. Όμως, ο Φαρισαίος, αντί να τηρεί τις διατάξεις του νόμου, προκειμένου να είναι δίκαιος, υπερηφανευόταν και κατέκρινε τον πλησίον του. Και παρόλο που νήστευε, η νηστεία δεν τον ωφέλησε σε τίποτα, διότι συνοδευόταν από υπερηφάνεια, αλαζονεία και κατάκριση για τον πλησίον του.» (Θεοδώρου Ρόκα, θεολόγου Mt Ερμηνευτικής Θεολογίας, https://ikivotos.gr/post/1836/h-farisa-kh-kai-h-xristianikh-nhsteia)

(Εικόνα 5)

Ο Νυμφίος

«Ακόμη στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο και στο ένατο κεφάλαιο διαβάζουμε στο στίχο 15: Και είπεν αυτοίς ο Ιησούς· μη δύνανται οι υιοὶ του νυμφώνος πενθείν εφ᾿ όσον χρόνον μετ᾿ αυτών εστιν ο νυμφίος; ελεύσονται δε ημέραι όταν απαρθή απ᾿ αυτών ο νυμφίος, και τότε νηστεύσουσιν». Είναι λόγια που είπε ο Κύριος στους μαθητές του Ιωάννη του Προδρόμου. Δηλαδή όσο είμαι μαζί με τους μαθητές μου, δεν έχουν ανάγκη να νηστεύουν. Όπως δεν έχουν ανάγκη να πενθούν και να νηστεύουν αυτοί που είναι μαζί με το γαμπρό στη χαρά του γάμου. Όταν θα φύγει όμως ο νυμφίος από ανάμεσά τους, τότε θα νηστέψουν. Άρα εδώ έχουμε μια πρόρρηση του Κυρίου περί χρήσεως της νηστείας μετά την Ανάληψη του στους ουρανούς.

Το διακόνημα των αποστόλων Παύλου και Βαρνάβα

Ακόμη, στις Πράξεις των Αποστόλων και συγκεκριμένα στο 13 κεφάλαιο γράφει: «Λειτουργούντων δε αυτών τω Κυρίω και νηστευόντων είπε το Πνεύμα το Άγιον: αφορίσατε δη μοι τον Βαρνάβαν και τον Σαύλον εις το έργον ό προσκέκλημαι αυτούς. Τότε νηστεύσαντες και προσευξάμενοι και επιθέντες αυτοίς τας χείρας απέλυσαν». Το Άγιο Πνεύμα δηλαδή μίλησε στους χριστιανούς ενώ η Εκκλησία ενήστευε και είπε ότι ξεχωρίστε μου τον Βαρνάβα και τον Παύλο για το έργο που τους έχω προορίσει.

Η αποστολική διαδοχή

Το ίδιο αναφέρει και παρακάτω στις Πράξεις των Αποστόλων στο 14 κεφάλαιο που λέει ότι και οι χειροτονίες τον καιρό των Αποστολών γίνονται κατόπιν νηστείας. Συγκεκριμένα στον 23 στίχο του 14 κεφαλαίου λέει: «Χειροτονήσαντες δε αυτοίς πρεσβυτέρους κατ᾿ εκκλησίαν και προσευξάμενοι μετὰ νηστειών παρέθεντο αυτοὺς τω Κυρίω, εις ον πεπιστεύκασι». Αφού χειροτόνησαν δηλαδή τους πρεσβυτέρους, προσευχήθηκαν, νήστεψαν και στη συνέχεια τους ανέθεσαν το έργο τους.» (π. Γεώργιος Μούλτος, Αγιογραφική κατοχύρωση για τα οφέλη της νηστείας, Ορθοδοξία και Αίρεση,https://www.oodegr.com/oode/orthod/praktikes/nhsteia_grafh_1.htm (εικόνα 6)

Ο εσθίων και ο μη εσθίων

Κορίνθ. Α’, ΙΔ'(14) 1-5,

Εδώ στο συγκεκριμένο εδάφιο περί της κατακρίσεως του αδερφού ο Αποστόλος Παύλος χρησιμοποιεί το θέμα του φαγητού ως το υπέρτατο παράδειγμα του βιώματος περί της νηστείας που γίνεται αντικείμενο και σύγχρονων έριδων στο συγκεκριμένο θέμα.

Επίλογος

Σε αυτό το άρθρο καταπιαστήκαμε με τη νηστεία στην Καινή Διαθήκη παραθέτοντας αυτούσια αποσπάσματα λόγω ελλείψεως γνώσης της θεολογικής γραφής. Πιστεύουμε ότι καλύψαμε κατά το δυνατόν το συγκεκριμένο θέμα που αποτελεί όπλο εναντίων των αλλοθρήσκων, όπως οι μάρτυρες του Ιεχωβά και οι προτεστάντες.

1. Δήμητρα Μπότσαρη, Θεολόγος, Msc Θεολογίας, Msc Ειδικής Αγωγής, Η νηστεία στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, https://www.pemptousia.gr/2020/06/i-nistia-stin-palea-ke-tin-keni-diathiki/ ↑