Περιεχόμενα
Αύγουστος, ο μήνας της Παναγίας
Ο Αύγουστος είναι για μας τους Ορθοδόξους ο μήνας της Παναγίας ή αλλιώς «το Πάσχα του καλοκαιριού». Η μεγάλη Εορτή της Κοιμήσεώς Της δεσπόζει καταμεσής του Αυγούστου, και η νηστεία καθώς και οι Παρακλήσεις προς τη Χάρη της, αρχίζουν από την πρώτη κιόλας μέρα και συνεχίζονται ως την προπαραμονή της Εορτής, καθώς και η «απόδοσή» της στις εικοσιτρείς, τα «εννιάμερα της Παναγίας» -όπως συνηθίσαμε να τα λέμε- αγιάζουν όλο το μήνα.
Παράλληλα, η γιορτή της Καταθέσεως της Αγίας Ζώνης της Θεοτόκου στις τριανταμία, τον επισφραγίζει. Έτσι, ολόκληρο τον Αύγουστο, η παρουσία της Μεγάλης Μάνας του Χριστού και των Χριστιανών γλυκαίνει τις ψυχές μας!
Γιορτάζοντας τη Κοίμηση της Θεοτόκου, ουσιαστικά γιορτάζουμε τη νίκη της ζωής ενάντια στο θάνατο. Δεν γιορτάζουμε τον θάνατο της Παναγίας, αλλά την αγία Κοίμηση της και τη Μετάστασή της στους ουρανούς! Ο τάφος της Παναγίας είναι κενός. Άδειος!
Το θεοδόχο σώμα της, το Σώμα που έκλεισε μέσα του το πυρ της Θεότητας χωρίς να καταφλεγεί, δεν ήταν δυνατόν ν’ ακολουθήσει το δρόμο της φθοράς! Αλλοιώθηκε, αφθαρτίσθηκε, όπως λέει ο θείος Παύλος: «Οι νεκροί, θα επιστρέψουν στη ζωή άφθαρτοι και μείς οι ζωντανοί θ’ αλλάξουμε το παλιό με ένα νέο σώμα. Πρέπει αυτό που είναι να μεταμορφωθεί σε άφθαρτο, κι αυτό που είναι θνητό να γίνει αθάνατο» (Α’ Κορ. 15: 52-53). Κατ’ αυτό τον τρόπο, το πανάγιο σώμα της Θεοτόκου, πνευματικά αλλαγμένο και αθάνατο, μετατέθηκε από τη χωματένια αγκαλιά της γης, στην άκτιστη και ζωοδόχο αγκάλη του Τριαδικού Θεού.
Η Παναγία υπέφερε όχι ως θεάνθρωπος ή πεφωτισμένη αγία, αλλά ως θνητή και ως μάνα. Είναι εκείνη που δέχτηκε ταπεινά την εύνοια του Θεού και γέννησε τον Λυτρωτή, που για εκείνη ήταν το αγαπημένο της παιδί.
Ως απλή γυναίκα κλήθηκε να δει τη σταύρωση του ίδιου του Υιού της. Σκούπισε τα αίματά του, σπάραξε και υπέστη το μαρτύριο να τον κρατήσει νεκρό στα χέρια της.
Εξ’ ου κι έγινε αντιπρόσωπος του ανθρώπινου πόνου και κοσμικό σύμβολο μητρότητας.
Την επικαλούμαστε για βοήθεια κι εκπνέουμε το όνομά της ως παρηγοριά στις έγνοιες μας.
Σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, οι γυναίκες που έχαναν το παιδί τους και θρηνούσαν, νουθετούνταν και παρηγορούνταν από τις γειτόνισσες με τα λόγια: «μην κλαις και κλαίει η Παναγιά για τον Υιό της».
Σε ολόκληρη την Ελλάδα όπως και στις χώρες της διασποράς, όπου διαμένουν οι απόδημοι Έλληνες, τιμάται με τον δυνατόν καλύτερο τρόπο η μνήμη της Θεομήτορος και η Μετάστασή της από την γη στον ουρανό.
Κατά τον Συναξαριστή, τη Μετάσταση της Παναγίας ανήγγειλε στην ίδια ο Άγγελος τρεις μέρες πριν την πραγμάτωσή της. Εκείνη με χαρά δέχτηκε το άγγελμα αφού θα συναντούσε τον πολυαγαπημένο και μονάκριβο γιο της στην Άνω Ιερουσαλήμ, στη θριαμβεύουσα Εκκλησία Του.
«Κάλεσε στο σπίτι της συγγενείς και γείτονες, τους ανακοίνωσε το επικείμενο μεγάλο ταξίδι «ετοιμάζοντας την κλίνη και πάντα τα προς ταφήν επιτήδεια».
Οι γυναίκες καθώς άκουσαν για την αναχώρηση από την παρούσα ζωή της Θεομήτορος, «μετ’ οιμωγής ωλοφύροντο» δηλαδή οδύρονταν.
Η Παναγία τις διαβεβαίωσε πως δεν θα παύσει να φροντίζει για όλον τον κόσμο και μετά την μετάσταση.
Θα γίνει η μεσίτρια στον Υιό της για τη σωτηρία του κόσμου.
Υπόσχεση που τηρεί μέχρι σήμερα. Και θα τηρεί ως τη συντέλεια του κόσμου.
Εμείς οι Έλληνες και ως έθνος έχουμε πολλές φορές βεβαιωθεί για την τήρηση της μεγάλης αυτής υπόσχεσης.
Η Παναγία είναι η Μάνα η δική μας και του έθνους μας.
Ο Αύγουστος είναι όπως είπαμε ο μήνας της Παναγίας, της Μάνας που αγκαλιάζει όλο τον κόσμο. Και μεσιτεύει στον Υιό της για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.
Έτσι, περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο, ο λαός μας τιμά και σέβεται την Παναγία, την οποία επικαλείται σε κάθε δύσκολη στιγμή της ζωής του.
Εκκλησίες της βρίσκονται πολυάριθμες σε ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο, ιδιαίτερα το νησιωτικό, ορισμένες δε, όπου υπάρχουν θαυματουργικές εικόνες της, αποτελούν πανελλήνια θρησκευτικά προσκυνήματα, όπως η Παναγία της Τήνου.
Βυζαντινή αγιογραφία και υμνογραφία
Είναι συγκλονιστική η “Κοίμηση της Θεοτόκου”, στη βυζαντινή αγιογραφία, όπου φαίνεται να κοιμάται η Παναγία με τη γαλήνη απλωμένη στη μορφή της σε απόλυτη εναρμόνιση με την ψυχική της ομορφιά.
Μια ομορφιά που διακρίνει κατεξοχήν την Παναγία με την “ωραιότητα της παρθενίας” της και το “υπέρλαμπρον το της αγνείας” της.
Αυτή η ομορφιά που θα γίνει ακόμα πιο αισθητή τη βραδιά του Δεκαπενταύγουστου, κατά τη μεγάλη γιορτή της “Πλατυτέρας των Ουρανών” που θα λάμψει αυτή τη νύχτα στον ουρανό, σκορπίζοντας το γαλάζιό της φως παντού πάνω στη γη.
«Είσαι για τους αγγέλους και όλες τις υπερκόσμιες δυνάμεις άφατη ευφροσύνη, για τους πατριάρχες χαρά χωρίς τέλος, για τους δικαίους ανεκλάλητη ευχαρίστηση, για τους προφήτες διαρκής αγαλλίαση! Τον κόσμο ευλογείς, τα σύμπαντα αγιάζεις.
Για τους αποκαμωμένους είσαι ανάσα, για τους πενθούντες παρηγοριά, για τους αρρώστους γιατρειά, για τους θαλασσοδαρμένους λιμάνι, για τους αμαρτωλούς συγχώρεση, για τους θλιμμένους καλοσυνάτο στήριγμα, για όσους σε αναζητούν η πρόθυμη βοήθεια», αναφέρεται σε απόσπασμα-αφιέρωμα του 8ου αι. των Εγκωμίων του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
«Έλα Κυρά και Παναγιά, με τ’ αναμμένα σου κεριά. Δώσε το φως το δυνατό στον Ήλιο και στο Θάνατο», αναφέρεται στα «Ρω του Έρωτα» του 20ού αι. από τον Οδυσσέα Ελύτη.
Το ιερό πρόσωπό Της έχει εμπνεύσει τόσο βυζαντινούς υμνωδούς που Την εγκωμιάζουν όσο και Νεοέλληνες ποιητές που ζητούν τη μεσιτεία της, αλλά και πολλούς εκπροσώπους της τέχνης, της ζωγραφικής, της πεζογραφίας, της ποίησης, της μουσικής.
Ωστόσο, στις 15 Αυγούστου που γιορτάζουμε το «Πάσχα του καλοκαιριού», η έμπνευση, η δέηση, η ελπίδα, η κατάνυξη και η χαρά διαχέονται σε πλήθος πιστών χριστιανών που συρρέουν σε κάθε εκκλησία της Παναγίας και πανηγυρίζουν, διότι η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι πένθιμο γεγονός για τον λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν» και με την Κοίμησή της προπορεύτηκε στη δόξα που μας περιμένει.
Η Σαρακοστή της Παναγίας
Από την 1η Αυγούστου μέχρι και την 14η Αυγούστου νηστεύουμε προς τιμήν της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της μεγαλύτερης Θεομητορικής εορτής του ορθοδόξου εορτολογίου.
Η νηστεία αυτή είναι αυστηρή. Νηστεύουμε από λάδι όλες τις ημέρες. Κατάλυση οίνου και ελαίου έχουμε μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές που παρεμβάλλονται.
Ψάρι καταλύουμε μόνο στην εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος μας (6 Αυγούστου).
Εάν η ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) συμπέσει ημέρα Τετάρτη ή Παρασκευή, τρώμε μόνο ψάρι και όχι κρέας.
Κατά την παράδοση, είθισται περίοδος νηστείας για τη συγκεκριμένη εορτή, που καθιερώθηκε τον 7ο αιώνα. Αρχικά ήταν χωρισμένη σε δύο περιόδους, εκείνη πριν την γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα και εκείνη πριν της γιορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Το 10ο αιώνα, συνενώθηκαν σε μια νηστεία που περιλαμβάνει 14 ημέρες και ξεκινά την 1η Αυγούστου. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης νηστείας, νηστεύεται το λάδι εκτός του Σαββάτου και της Κυριακής, ενώ στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα καταλύεται το ψάρι.
Παναγία – Προσωνυμία της Θεοτόκου Μαρίας
Στον ελληνικό λαό η επωνυμία Παναγία έχει καθιερωθεί ως η συνηθέστερη επίκληση της Θεοτόκου, η οποία συνδυάζεται πολλές φορές και με άλλες προσωνυμίες προς την Κεχαριτωμένη Βασίλισσα του Κόσμου.
Οι επωνυμίες προς τη Θεοτόκο προέρχονται από διάφορες αιτίες:
α) Από τον εικονογραφικό τύπο παραστάσεως της Παναγίας: Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Γαλατούσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα κ.α.
β) από ιδιότητες της Παναγίας: Ελεούσα, Κυρία, Μεγαλόχαρη, Σωτήρα, Βοήθεια, Οδηγήτρια, Φανερωμένη κ.α.
γ) από την παλαιότητα της εικόνας της: Μαυριώτισσα, Μαχαιρωμένη, Γερόντισσα κ.α.δ) από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της ή από θαύμα της: Θεοσκέπαστη, Σπηλαιώτισσα, Τρυπητή, Πλατανιώτισσα, Πορταϊτισσα, Μυρτιδιώτισσα, Φιδού κ.α.
ε) από τον τόπο προέλευσης της εικόνας της:
Σουμελά, Αθηνιώτισσα, Πολίτισσα, Χρυσοκαστριώτισσα κ.α.
στ) από ιδιάζοντα χαρίσματά της: Αμπελακιώτισσα, Δαμάσια, Παλατιανή, Ολυμπιώτισσα, Υψηλή κ.α.
ζ) από τον κτήτορα του ναού της: Λυκοδήμου, Καλιγού, Περλιγού, Στεφάνα κ.α.
η) από το χρόνο του εορτασμού της ή από την εποχή των αγροτικών εργασιών με τις οποίες συμπίπτει η εορτή της: Φλεβαριανή, Μεσπορίτισσα, Πολυσπορίτισσα, Ακαθή (εκ του Ακάθιστου Ύμνου) κ.α.