Κρήτη και κρασί: μια άρρηκτη ιστορία

Τι είναι το κρασί; Ο Πράμνιος οίνος που έπινε ο Νέστορας στην Ιλιάδα ή το πικρό ποτό της Κίρκης και στην Οδύσσεια του Ομήρου; Το προϊόν της αμπέλου που φύτεψε ο Νώε μετά τον κατακλυσμό ή το Θείον δώρο και πρώτο θαύμα που ευλόγησε ο Ιησούς στην Κανά. Δύσκολο να οριστεί μέσα από αυτές τις παρακαταθήκες.

Το κρασί είναι ένα υπέροχο διαυγές υγρό προϊόν ζύμωσης του μούστου με χρωματισμούς που ποικίλλουν από αχνοκίτρινο έως βαθύ και πυκνό ερυθρό χρώμα. Οσφραίνεται κανείς το φρουτώδες ή ανθώδες άρωμά του και μπορεί να πολυγεύεται το βελούδινο και γενναιόδωρο μπρούσκο του. Περιέχει μια φίνα δόση οινοπνευματώδους περιεκτικότητας ιδανικής συντροφιάς πολλών εδώδιμων δώρων, όπως το τυρί. Και το σημαντικότερο ίσως η πλούσια διατροφική του αξία με τα αντιοξειδωτικά του, τις ακουστές πολυφαινόλες, να καταπολεμούν το άγχος από τη μια και από την άλλη την επιρρεπή σημερινή ανθρώπινη φύση προς ασθένειες όπως και αυτόν ακόμη τον καρκίνο.

Αρχαία χρόνια

Η παρουσία του κρασιού στον κόσμο ανατρέχει στον προϊστορικό χρόνο. Όμως η τελική αρχή της ιστορίας του καταγράφεται στον Καύκασο και τη μετέπειτα μεταφορά του σε Αίγυπτο, Παλαιστίνη, Φοινίκη και Ελλάδα κατά το 5000 π.Χ. Τι έγινε όμως στην οινοτόκο και πολυοινοτάτη Κρήτη; Ο Όμηρος την αναφέρει «Η γη στη μέση της θάλασσας που έχει το χρώμα του κρασιού» ενδεικτικό ίσως της ποιοτικής παραγωγής αυτού του θεσπέσιου προϊόντος από τους Μινωίτες. Όμως η ιστορία ανατρέχει ακόμη πολύ πιο πίσω από τον Όμηρο στο 3.500 π.Χ. οπότε βρέθηκε το αρχαιότερο πατητήρι στην περιοχή του Βαθύπετρου^[2]. Η Μινωική ιστορία έχει γαλουχηθεί με πλήθος ευρημάτων, όπως οινοχόες, κρατήρες^[3], αμφορείς καθώς και τοιχογραφίες αλλά και αρχιτεκτονικές δομές για την παραγωγή του κρασιού καθώς και σχετικοί αποθηκευτικοί χώροι.

http://krasodad.blogspot.gr/2015/06/blog-post_19.html	http://www.destinationcrete.gr/el/archaoi-chronoi/minoikos-politismos

Η μυθολογία βρίθει καταπληκτικών αναφορών για την τριγυρολουσμένη κατά τον Όμηρο Κρήτη και το κρασί της^[4]. Έτσι φέρεται η γη της εύνοιας του Κρόνου που δίδαξε τους Κρήτες την αμπελουργία. Όμως και ο οινοπότης, οινογνώστης και οινοπαραγωγός Διόνυσος φέρεται να είναι δημιούργημα του μινωικού πολιτισμού. Ο «μπερμπάντης» αυτός θεός πήρε μάλιστα για γυναίκα του την πριγκίπισσα Αριάδνη και έκανε μαζί της δύο γιους το Στάφυλο και τον Οινοπίωνα. Παρόμοιες δοξασίες φέρνουν το θεό Απόλλωνα να είναι αυτός ο ίδιος που έδωσε στο Μίνωα τη συνταγή του «οίνου» μια λέξη που φαίνεται ότι προέρχεται από το αρχαίο κρητικό λεξιλόγιο.

Οι Μινωίτες όμως ταξίδευαν και τα ίχνη τους ανακαλύπτονται ακόμη και αυτή την κραταιά Αίγυπτο του Φαραώ όπου τοιχογραφίες δείχνουν καράβια τους να καταφθάνουν με αμφορείς πιθανότατα γεμάτους με το θεσπέσιο υγρό. Τα χρόνια περνώντας φτάνουν τον 6^ο αιώνα π.Χ. ο χρυσός αυτός χυμός αποτέλεσε μονάδα συναλλαγών ενώ την ίδια περίπου εποχή στον «κώδικα της Γόρτυνας», που αποτελεί το αρχαιότερο νομικό εγχειρίδιο αναφέρονταν κανόνες για την καλλιέργεια του αμπελιού.

Ρωμαϊκά χρόνια

Στα Ρωμαϊκά χρόνια η Κρήτη αποτέλεσε τον κύριο τροφοδότη κρασιού της Αυτοκρατορίας. Προφανώς λόγω του εξαίσιου κλίματος το νησί μετατράπηκε σε ένα απέραντο αμπελώνα. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στους γηγενείς να επιδοθούν ακόμη περισσότερο στην οινοποιητική τέχνη και να παράγουν «γλυκά» αριστουργήματα. Και κάτι περισσότερο όμως την εξάπλωση και διάδοσή τους σε όλο τον γνωστό τότε κόσμο. Μάλιστα αμφορέας που ανακαλύφθηκε στην Πομπηία έφερε την επιγραφή «CRET EXC” που σημαίνει «Εξαιρετικός Κρητικός Οίνος». Επίσης αυτό που αναφέρθηκε προηγούμενα σχετικά με την αντινοσούσα ικανότητά του εκφράστηκε και από τους συγγραφείς της εποχής εκείνης.

Η Κρήτη προφανώς ακολούθησε την πορεία του κρασιού στα πρωτοχριστανικά χρόνια αλλά και αργότερα στο Βυζάντιο και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρησκευτική ζωή των χριστιανών. Πέραν των παλαιοδιαθηκικών αναφορών όπως η μια που προαναφέρθηκε ο Δαυίδ αναφέρει την ευακουστη φράση και «οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου». Για να επανέλθουμε όμως στα χριστιανοβυζαντινά χρόνια το κρασί ενέχει μια εξέχουσα θέση στη πίστη αυτή με απαράμιλλο παράδειγμα το Μυστικό Δείπνο και την απόδοση στους πιστούς τη χριστιανική πίστη το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, «πιέτε εξ’ αυτού πάντες τούτο γαρ εστί το αίμα μου το της καινής διαθήκης το περί πολλών εκχυνόμενον εις αφεσιν αμαρτιών». Επίσης στις πολλές παραβολικές εκφάνσεις του χριστιανικού βίου ο Χριστός μας ενώνει με την Θεία φύση του ως «Εγώ ειμί η άμπελος και υμείς τα κλήματα». Στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας ο κρασί έχει περίοπτη θέση όπως στο μυστήριο του γάμου όπου οι νεόνυμφοι μεταξύ άλλων ενώνονται με την πόση οίνου. Επίσης στην αρτοκλασία ο οίνος, ο σίτος και το έλαιον αγιάζονται προσφέροντας υγεία στου πιστούς^[5].

Βυζαντινά χρόνια

Στο Βυζάντιο το κρασί έχει την τιμητική του όπου «αυτός ο θεός, ο ευάμπελος (πλούσιος σε αμπέλια και κρασιά), ο γενναιόδωρος, ο λυσιμέριμνος (εχθρός των προβλημάτων και της έγνοιας), ο ηπεροπεύς (πονηρός, καταφερτζής), ο γελόων, φιλομειδεύς (πρόξενος γέλιου και φίλος του χαμόγελου) Διόνυσος συγκρούστηκε και στα χρόνια του Ιουστινιανού νικήθηκε από έναν άλλο Θεό. Τον Θεό των Χριστιανών, τον μόνο αληθινό Σωτήρα και Λυτρωτή του κόσμου». Η Βυζαντινή κοινωνία η ταξική ανέδιδε το λαμπρό και αριστοκρατικό Βυζάντιο και το Βυζάντιο του αγρότη, του ταβερνιάρη, του ποιητή. Έτσι όλες οι τάξεις μεταλαμπάδευαν τα κατορθώματα τους σε συμπόσια, γύρω από τη μαρμάρινη τάβλα, με τους χρυσούς τους «κρατήρες» γεμάτους γλυκόπιοτο κρασί. «Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος και μαρτυρά τη μεγάλη σημασία που έδιναν τόσο οι βασιλείς στην οινοευφροσύνη . Η Κωνσταντινούπολη μάλιστα, όπου κατέφθαναν όλα τα κρασιά της Αυτοκρατορίας θα ονομαστεί από τους Αγγλοσάξονες, «Winburg», που σημαίνει Οινόπολις, η πόλη του κρασιού. Και ο απλός λαός συνέχισε τη συνεύρεσή του με το κρασί, στις ταβέρνες και τα καπηλειά. Το κρασί ήταν πάντα παρόν στο τραπέζι»^[6]. Και δε θα παραληφθεί εδώ ότι από τις αρχές του 12ου αιώνα περίπου μ.Χ. ο Άγιος Τρύφων επωμίζεται τον ρόλο του προστάτη των αμπελοκαλλιεργειών και της γονιμότητας και η μνήμη του εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στις 1 Φεβρουαρίου τότε και σήμερα.

Ενετοκρατία και τουρκοκρατία

Τα επόμενα χρόνια, οδηγούν στην Ενετοκρατία, όπου από το 1204 όπου οι Κρήτες εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο τις Δυτικές θαλάσσιες εξορμήσεις κάνοντας επέλαση στις τότε αγορές. Έτσι το 1415 εξάγονται περισσότερα από 20.000 βαρέλια σπουδαίου κρητικού κρασιού και αργότερα αυτός εκτοξεύτηκε στα 65.000 βαρέλια. Από και πέρα από την τουρκική επέλαση στο νησί μόνο ευοίωνες προοπτικές δεν είχε να επιδείξει στην αμπελοκαλλιέργεια που όμως οι μοναχοί τότε αλλά και προηγούμενα στα βυζαντινά χρόνια διατήρησαν ανέπαφη την οινική παράδοση.

Η τουρκοκρατούμενη περίοδος οδηγεί σε μία παραγωγική πτώση ίσως και από την οινοαπαγόρευση της οθωμανικής θρησκείας. Η Κρήτη απελευθερώνεται στα τέλη του 19^ου αιώνα και ξεκινά και πάλι το ταξίδι της εξέχουσας οινοπαραγωγής. Η Κρήτη παράγει και πάλι το υπέροχο και ποιοτικό κρασί που βραβεύεται στις τότε εκθέσεις και οινοπαρουσιάσεις. Όμως αυτό δε διαρκεί πολύ γιατί η υφήλιος ενεπλάκητε στους πολέμους την κατοχή, την φτώχεια και την εξαθλίωση.

Σήμερα

Η σύγχρονη πραγματικότητα αναδύει ευοίωνες προοπτικές για το λαμπρό κρητικό κρασί. Σήμερα η οινοπαραγωγή έχει να επιδείξει άνθηση, κραταίωση σε ελληνικές και ξένες έχει να προσφέρει μοναδικές ποικιλίες οι οποίες παράλληλα ενσωματώνουν και ξένες «φυλές» για την παραγωγή οίνων με άριστες καταβολές για την εισχώρησή του στις διεθνείς αγορές όπου ήδη βραβεύεται. Νέο αίμα, καινές αμπελουργικές πρακτικές, πλήθος εγχώριων οινοποικιλιών, εκμετάλλευση των περιβαλλοντικών συνθηκών, νέες τεχνολογίες, σύγχρονες μορφές μάρκετινγκ, όλα συνηγορούν στην ντόπια και παγκόσμια προοπτική στα μεγαλύτερα οινοράφια του κόσμου ακόμη και αυτής της μακρινής και αχανούς αγοράς της Κίνας.

Το αύριο στην παραγωγή του κρασιού στην Κρήτη σημαίνει ανάπτυξη, επενδύσεις, νέα γνώση, διατήρηση της παράδοσης, εξωστρέφεια και οινοτουρισμός.