Τα αντιοξειδωτικά: η ασπίδα του οργανισμού (ΜΕΡΟΣ Α)

Οι έννοιες «ελεύθερες ρίζες» και «αντιοξειδωτικά» τον τελευταίο καιρό, ακούγονται τόσο πολύ, ώστε τα τελευταία να διεκδικούν μία ιδιαίτερη θέση και αυτονομία ανάμεσα στα θρεπτικά συστατικά.

Οι ελεύθερες ρίζες

Οι χημικές ενώσεις είναι ηλεκτρικά ουδέτερες ή, καλύτερα, δεν έχουν κάποιο ηλεκτρικό φορτίο, όπως το μόριο του οξυγόνου (Ο₂). Αυτό είναι πολύ ωφέλιμο, γιατί το αναπνέουμε και μας δίνει τη ζωή.

Από την άλλη όμως δημιουργεί αρνητικές επιπτώσεις στον οργανισμό κάτω από διάφορους παράγοντες:

• το κάπνισμα και η έκθεση σε καπνίζοντες χώρους,
• η ραδιενέργεια (π.χ. ακτινογραφία),
• η υπεριώδης ακτινοβολία,
• η περιβαλλοντική μόλυνση,
• ο μεταβολισμός (διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας που γίνεται στα σωματίδια του κυττάρου που ονομάζονται μιτοχόνδρια),
• το άγχος και η κακή διατροφή.

Όπως προαναφέρθηκε στο σχετικό άρθρο το μόριο του οξυγόνου αποτελείται από δύο άτομα οξυγόνου που έτσι όπως είναι συζευγμένα έχουν τα επιθυμητά 8 ηλεκτρόνια το καθένα στην εξωτερική του στοιβάδα. Κάτω λοιπόν από τους προαναφερθέντες παράγοντες σε ποσοστό 2-3% αποκολλάται από το μόριο του οξυγόνου ένα ηλεκτρόνιο. Έτσι απομένει ένα ηλεκτρόνιο μόνο του στο πρώην ζευγαράκι των ηλεκτρονίων δημιουργώντας έτσι την ελεύθερη ρίζα του οξυγόνου Ο₂· (η κουκκίδα είναι το μοναχικό ηλεκτρόνιο). Όμως στο μόριο του Ο₂ «δεν αρέσει» καθόλου αυτή η κατάσταση και ψάχνει το χαμένο ηλεκτρόνιο στο τριγύρω περιβάλλον του, οπότε διεγείρει μια διαδικασία, που ονομάζεται οξείδωση, και οδηγεί στην πολύ δραστική ελεύθερη ρίζα του υδροξειδίου (ΟΗ·) καθώς και σε άλλες μορφές οξυγόνου

τις ενεργές οξυγονούχες ενώσεις (Reactive Oxygen Species, ROS). Στη συνέχεια με αλυσιδωτές αντιδράσεις παράγονται νέες ελεύθερες ρίζες που πολεμούν τα κύτταρα.

Οι επιπτώσεις στον οργανισμό από τις ελεύθερες ρίζες

Οι ελεύθερες ρίζες μέχρι ένα βαθμό είναι απαραίτητες σε σημαντικές διαδικασίες που πραγματοποιούνται μέσα στον οργανισμό. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι:

• Χρησιμεύουν στο ανοσοποιητικό σύστημα για να σκοτώνουν τα μικρόβια εισβολείς.
• Η διάλυση και η απορρόφηση των τροφών.
• Δε θα γινόταν ο έλεγχος των μυών για να κάνουμε τις απαραίτητες κινήσεις.

Οι ελεύθερες ρίζες όμως, όταν ξεπεράσουν τα ανεκτά επίπεδα – και αυτό γίνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα – γίνονται εξαιρετικά επικίνδυνες, γιατί προκαλούν μια αρνητική επίδραση που ονομάζεται οξειδωτικό στρες. Πιο συγκεκριμένα, επιτίθενται στη μεμβράνη των κυττάρων, οξειδώνοντας τις λιπαρές ύλες, από τις οποίες αυτή αποτελείται και τη διαπερνούν, στοχεύοντας στον πυρήνα του κυττάρου όπου βρίσκεται το DNA. Αν και ακουστό τι είναι; Το DNA είναι ένα μακρομόριο (αποτελείται από δύο μεγάλες ελικοειδείς και συμπληρωματικές αλυσίδες), που φτιάχνεται από πέντε στοιχεία: το υδρογόνο (Η), τον άνθρακα (C), το άζωτο (N), το οξυγόνο (O) και το φώσφορο (P). Το DNA αποτελεί το γενετικό υλικό του κυττάρου, του οποίου ο πολλαπλασιασμός γίνεται με διαίρεση σε δύο πανομοιότυπους απογόνους, όπως φαίνεται στο σχήμα (https://el.wikipedia.org)

Αυτή η διαδικασία καταστρέφεται από τις ελεύθερες ρίζες, που επεμβαίνουν στο γενετικό υλικό, αλλοιώνοντας κομμάτια του DNA που λέγονται γονίδια. Μια τέτοια εξέλιξη οδηγεί στην καταστροφή του κυττάρου, που μπορεί να γίνει καρκινικό ή να οδηγηθεί σε πρόωρη γήρανση. Συνεχίζεται …

ΠΗΓΗ: Ιωάννης Τσαγκατάκης, Το αδυνάτισμα και Εγώ!, εκδ. Ιτανος, 2015