Το σταμναγκάθι είναι ένας θησαυρός της Κρήτης, συνάδερφος του ραδικιού με επιστημονική ονομασία «κιχώριον το ακανθώδες». Όμως το πρακτικό του όνομα είναι γιαλορίδικο λόγω της φύωσής του σε παραθαλάσσια μέρη. Τα αγκάθια του προστάτευαν το στόμιο των σταμνών από ζωύφια και έντομα όταν οι χωρικοί μετέφεραν νερό από τις πηγές στο σπίτι τους. Έτσι βγαίνει ετυμολογικά το όνομά του. Μάλιστα στην αρχαιότητα είχε χαρακτηριστεί φάρμακο από τον Αριστοφάνη, τον Θεόφραστο και το Διοσκουρίδη, ονομαζόμενος ως «έμπικρος σερις» . Αυτοί το συνιστούσαν σε προβλήματα χολής. Σήμερα δε ανήκει στη χορεία της άγριας βρώσιμης χλωρίδας της Κρήτης που έχει ενταχθεί στο Εθνικό ευρετήριο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού. Τι σημαίνει άραγε αυτό; Το σταμναγκάθι πληροί «κοινωνικά και εθιμικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με τις πρακτικές αναγνώρισης, διαλογής, συλλογής, επεξεργασίας, συντήρησης, παρασκευής και κατανάλωσης που αναγνωρίζονται ως ζωντανό κομμάτι του διατροφικού πολιτισμού της Κρήτης».
Η θρεπτική αξία του σταμναγκαθιού είναι «τεράστια» και το κύριο όπλο του είναι τα αντιοξειδωτικά του, όπως οι γνωστές πολυσυζητημένες φαινόλες που του προσδίδουν μια χαρακτηριστική πικράδα όταν τρώγεται ωμό. Όμως και άλλα αντιοξειδωτικά συμπληρώνουν τη φαρέτρα του δηλαδή η βιταμίνη C, το β-καροτένιο και η βιταμίνη Ε. Έχουμε εξηγήσει ήδη ότι τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν από τις ελεύθερες ρίζες που προκαλούν οξειδωτικό στρες και κατ’ επέκταση καρκίνο.
Τελευταίο όμως αφήσαμε τη γλουταθειόνη. Είναι ένα τριπεπτίδιο που αποτελείται από γλουταμίνη, κυστεΐνη και γλυκίνη (τρία απαραίτητα αμινοξέα) και είναι ένα υπερ-αντιοξειδωτικό που προστατεύει το συκώτι, τους πνεύμονες και το πεπτικό σύστημα. Βοηθάει στην απορρόφηση του σιδήρου. Επιπλέον συμμετέχει στη λειτουργία της γονιδιακής δομής του DNA και ελέγχει την πρωτεϊνοσύνθεση.
Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι πιο σημαντικές βιταμίνες που περιέχει ανά 100g:
|
Βιταμίνη C |
36,5mg |
|
|
Βιταμίνη Α |
5717IU |
|
|
Βιταμίνη Ε |
9,78mg |
|
|
Φυλλικό οξύ |
110μg |
|
|
Βιταμίνη Κ |
298μg |
|
|
β-καροτένιο |
2,66mg |
Στον παρακάτω πίνακα δίνονται τα κυριότερα ανόργανα συστατικά του (τα λεγόμενα μέταλλα και ιχνοστοιχεία).
|
Κάλιο |
420 mg |
|
|
Ασβέστιο |
145 mg |
|
|
Μαγνήσιο |
42 mg |
|
|
Σίδηρος |
1,2 mg |
|
|
Φώσφορος |
95 mg |
|
|
Ψευδάργυρος |
0,4mg |
Επίσης περιέχει ικανή ποσότητα φυτικών ινών που προσδίδουν το αίσθημα του κορεσμού (χόρτα-χορταίνω)για την καλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Πρέπει όμως να τονιστεί και το παράδοξο δηλαδή η περιεκτικότητά του σε ω-3 λιπαρά (44.4mg/100 g). Τέλος όπως τα περισσότερα λαχανικά είναι διαίτης με μόνο 23 kcal/100g.
Όμως το θαυμάσιο βιογραφικό του δε σταματάει εδώ. Ο λόγος για τις μαγειρικές του συστάσεις είναι μοναδικός με τον κρητικό συνδυασμό με κατσικάκι αυγολέμονο (φρικασέ). Δεν παραλείπουμε βέβαια να πούμε ότι τρώγεται και ωμό(σαλάτα) με ελαιόλαδο και λεμόνι ή ξύδι και βραστό. Και κάτι ακόμη: όπως και να το φάμε είναι πικρό ικανοποιώντας αυτή τη μοναδική σε υγεία ικανότητα της γεύσης.
Συνοψίζοντας και με βάση τη θρεπτική σύσταση που προαναφέρθηκε το πολύτιμο αυτό χόρτο προσφέρει μεγάλες ωφέλειες στην καλή λειτουργία της όρασης, την κυριαρχία του ανοσοποιητικού συστήματος, την ευφορία του δέρματος και τη διούρηση. Δεν θα πρέπει άλλωστε να παραληφθεί η δράση του εναντίον διαβήτη και παχυσαρκίας.
