Η ντομάτα: η βασίλισσα των λαχανικών

 

Η ντομάτα αυτό το εξαίρετο λαχανικό αποτελεί τη βάση του πιο φημισμένου διεθνώς φαγητού των Ελλήνων τη Greek salad. Μάλιστα οι Έλληνες καταναλώνουν τη μεγαλύτερη ποσότητα ντομάτας ετησίως από όλους τους άλλους λαούς. Όμως και στην Κρήτη διεκδικεί μια πρωτιά ως αναπόσπαστο συστατικό της «κουκουβάγιας» ( ντάκου). Το χρώμα της το οφείλει στον πρωταθλητή των αντιοξειδωτικών το λυκοπένιο που πήρε το όνομά του από την λατινική ονομασία της ντομάτας (lykopersicum). Άλλο φανταστικό: οι Ιταλοί βοτανολόγοι με τη θέα της τη χαρακτήρισαν το «χρυσό μήλο» (pomo ‘doro).

Η ιστορία της ξεκινάει το 700 π. X από τις φυλές των Αζτέκων της λατινικής Αμερικής. Ταξίδεψαν με τον Κολόμβο ή άλλους περιηγητές γύρω στο 1500 μ. Χ. Στην Ελλάδα έφτασε το 1818 μ.Χ. χωρίς όμως να διεκδικεί άλλες ιδιαίτερες ιστορικές περγαμηνές εκτός αυτής του φίλου μας του Αλέξανδρου: «Κάποτε, πριν από πολλά χρόνια η ντομάτα ήταν άσπρη. Οι άνθρωποι την κορόιδευαν και δεν έτρωγαν, επειδή ήταν χοντρή. Έτσι από την ντροπή της κοκκίνισε. Μια μέρα όμως οι άνθρωποι την δοκίμασαν και κατάλαβαν ότι ήταν νόστιμη. Από τότε οι ντομάτες είναι κόκκινες και πολύ νόστιμες».^[1]

Το πιο δελεαστικό κομμάτι μιας όμορφης και ζουμερής ντομάτας είναι η θρεπτική της αξία. Ήδη αναφέρθηκε το λυκοπένιο που προστατεύει από τις επιθέσεις των ελευθέρων ριζών των καταστρεπτικών αυτών για τα κύτταρα ουσιών^[2]. Όμως το αντιοξειδωτικό της οπλοστάσιο δεν είναι μόνο αυτό αλλά και η βιταμίνη C παίρνοντας μάλιστα τα εύσημα από το πορτοκάλι.^[3] Όμως η διατροφική της αξία δε σταματά εδώ. Περιέχει σε αξιόλογες ποσότητες: βιταμίνη Κ, κάλιο και μαγγάνιο. Επίσης είναι πολύ πλούσια σε βιταμίνη Ε (άλλο αντιοξειδωτικό), θειαμίνη, νιασίνη, βιταμίνη Β6, φολικό, μαγνήσιο, φώσφορο, χαλκό και β-καροτένιο. Μόνο από τη λίστα αυτή κατανοούμε ότι η ντομάτα δεν είναι ένα κοινό λαχανικό.

Η διαιτολογική της αξία είναι εντυπωσιακή. Μια μέτρια ντομάτα (100 γρ.) δίνει μόνο 17 θερμίδες και για να κατανοήσουμε το μέγεθος θα πούμε ότι μια μπριτζόλα ίδιου βάρους δίνει 225 θερμίδες ενώ ένα ποτήρι γάλα 170 θερμίδες. Ως λαχανικό περιέχει κυρίως υδατάνθρακες 5 γρ./100 γρ. και λίγη φυτική πρωτείνη 1γρ/100γρ. ενώ αγνοεί τελείως το λίπος.

Ο πλουραλισμός της ντομάτας δε σταματά εδώ. Είναι πλέον αξιόλογο γεγονός οι μορφές που βρίσκεται στο εμπόριο: νωπή, κατεψυγμένη, σε κονσέρβα, χυμός (και συμπυκνωμένος), πελτές, λιαστή, αφυδατωμένη, κέτσαπ ίσως και άλλα αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δε χάνει τη θρεπτική της αξίας με τις διάφορες επεξεργασίες αλλά σε μερικές περιπτώσεις απελευθερώνεται η δράση του λυκοπένιου. Χάρη σε όλα αυτά και την ανάπτυξη της θερμοκηπιακής καλλιέργειας βρίσκουμε τομάτες όλο το χρόνο και μάλιστα αξίας μέχρις και του ταπεινού 1€ ή ακόμη και λιγότερο.

Το θαυματουργό λαχανικό μας προσφέρει τέτοιες συγκινήσεις που δεν είναι άλλες από τις γαστρονομικές ιδιαίτερα στην ελληνική κουζίνα. Μακαρόνια με σάλτσα ντομάτας ή γεμιστά; Ο βασιλιάς των μαγειρικών επιλογών τα υπέροχα κοκκινιστά φαγητά ή στην Κρήτη μας τα γιαχνερά δε λείπουν από το οικογενειακό καθημερινό τραπέζι. Γιατί όχι και ο πολυσήμαντος ρόλος στην ιταλική πίτσα μαργαρίτα δίνει ένα αριστουργηματικό δέσιμο για την ικανοποίηση του οισοφάγου. Και στην Ορθόδοξη βρωματολογία όμως κατά τη διάρκεια της νηστείας και μάλιστα άλαδης μια τοματόσουπα εξαγνίζει πνευματικώς τον πιστό.

Κλείνοντας αυτή τη σημαντική σε αξία εργασία θα αναφερθούμε με βάση τα θρεπτικά συστατικά της που αναφέραμε προηγούμενα στην αξία της ντομάτας για την υγεία:

1. Ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα δηλαδή τη διατροφική ασπίδα του οργανισμού στους διαφόρους εισβολείς, καθιστώντας το ισχυρότατο απέναντι και σε αυτόν τον καρκίνο
2. Βοηθά στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης εξαιτίας των σημαντικών ποσοτήτων καλίου που περιέχει.
3. Αποτελεί συνήγορο του σιδήρου στην καταπολέμηση της αναιμίας όπου η βιταμίνη C που η ντομάτα περιέχει αυξάνει την απορροφησιμότητα του τελευταίου.
4. Βοηθά στην καλή λειτουργία της καρδιάς με τη μείωση της «κακής» χοληστερόλης
5. Συμμετέχει στην «αγνότητα» του μεγαλύτερου οργάνου του οργανισμού, το δέρμα
6. Το λυκοπένιο βοηθάει στην πρόληψη διαφόρων μορφών καρκίνου όπως του προστάτη.

Ύστερα από όλα αυτά ίσως και άλλα πολλά που δε θα μπορούσαν να γραφούν στα πλαίσια αυτού του μικρού άρθρου πρέπει να παραδεχτούμε ότι το προσωνύμιο «βασίλισσα» είναι πολύ φτωχό για να προσδιορίσει αυτό το διατροφικό θαύμα, τη ντομάτα. Περιέχει πάμπολλα θρεπτικά συστατικά, προλαμβάνει ή και καταπολεμά τις σύγχρονες ασθένειες, είναι φθηνή, είναι νόστιμη, διατίθεται σε διάφορες μορφές, προσφέρει πολλές μαγειρικές επιλογές και, και, και… «Λίγο νερό, καθόλου λίπασμα. Μόνο λίγη κοπριά, αν έχεις. Και από ‘κει και πέρα, η ντόπια ντομάτα μπορεί να αργήσει λίγο, αλλά θα σε “αποζημιώσει” για τον κόπο και την υπομονή σου»^[4].

1. http://d5dimsx.blogspot.gr/2013/11/blog-post_14.html ↑

2. Ιωάννης Τσαγκατάκης, «Το αδυνάτισμα και Εγώ!», εκδ. Ιτανος, 2015. ↑

3. Μια ντομάτα καλύπτει το 28% των ημερήσιων αναγκών της βιταμίνης C ↑↑